COVID-19 İSTANBUL EKONOMİSİNİ NASIL ETKİLEYECEK?

Koronavirüsün dünyaya hızlıca yayılmasının ardından küresel boyutta pandeminin olumsuz etkileri her geçen gün artıyor. Ülkeler, ani gelişmelere gebe ve belirsizliğe neden olan bu ortamda geleceğe dair ekonomik beklentilerinde revizyona gitti. Örneğin; küresel güçler arasında yerini alan Çin ekonomisi, yıldan yıla çeyrek bazında 1992 yılından beri ilk kez yüzde 6,8 oranında küçüldü. Önümüzdeki çeyreklerde küçülme devam ederse Çin, 1976’dan bu yana tarihinde ilk kez yıl bazında küçülmüş olacak. Bir başka süper güç Amerika’da ise işsizlik 5.5 milyonu aştı. Ekonomistler, dünya genelinde ekonomik durgunluk beklentilerini dile getiriyor.

Türkiye, koronavirüs vakalarının en çok tespit edildiği ülkeler arasında bulunuyor. Salgının merkezi ise yüzde 65’ten fazla oran ile İstanbul. Peki, Türkiye ekonomisinin yüzde 30’una ev sahipliği yapan bir kent olan İstanbul’un ekonomisi bu süreçten nasıl etkilenecek? Önümüzdeki dönemin yatırımcıya sunacağı fırsatlar neler olacak? İstanbul Bülteni olarak bu soruların yanıtlarını İstanbul Yatırım Ajansı CEO’su Nihat Narin’den aldık. Sosyal mesafe kurallarına uyarak, Narin ile biz de online toplantı uygulaması üzerinden buluştuk.

KÜRESEL DARALMA İSTANBUL’U OLUMSUZ ETKİLEYECEK

Sarsıcı COVID-19 fenomeninden önce ülke ekonomisi, zaten olumlu bir tablo çizmiyordu. Son 10 yıl içinde ‘gelişmekte olan ülkelere’ akan yabancı yatırımlar yüzde 13 artarken Türkiye’nin payı yüzde 35 daraldı. İşsizlik, faiz ve enflasyon, her türlü çabaya rağmen kontrol altına alınamadı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun “İş gücü İstatistiklerine” göre, ülke genelinde 2019 yılına göre Mart 2020 işsizlik oranı 2,7 puan artarak yüzde 13,7’ye yükseldi. Genç nüfus olarak tanımlanan 15-24 yaş arasında işsizlik oranının bir önceki yıla göre 5,1 puan artarak, yüzde 25,4’e yükseldiği açıklandı, bu oran her dört gençten birinin işsiz olduğunu gösteriyor.

İstanbul’da, toplam ekonomik aktivitenin üçte bire yakın bir oranda durduğunu; süreç uzadıkça, senelik toplam yüzde 8-10 aralığında ekonomik daralma yaşanabileceği uyarısında bulunan İYA CEO’su Nihat Narin, acil önlemlerin bir an önce alınması gerektiğini vurguladı. Dışa açık ekonomisiyle İstanbul’un, Türkiye’nin geneline göre çok daha fazla yara alacağını söyleyen Narin, “Küresel talepteki azalma, aynı zamanda, Türkiye’nin yüzde 49 ihracatını yapan İstanbul’u olumsuz etkiler” dedi.

İSTANBUL İÇİN 150 MİLYAR TL GEREKİYOR

Pandemi ile ekonomik mücadele kapsamında ülkeler, tedbir paketlerini açıklıyor. Bu bağlamda, Londra, Berlin ve Paris gibi metropollerin belediyeleri eş zamanlı olarak önlem paketlerini vatandaşları ile paylaşıyor. Türkiye, 100 milyar TL’lik bir dizi devlet desteği açıkladı. 2019 gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) yaklaşık yüzde 2,3’üne tekabül eden bu oran, Avrupa, Amerika ve birçok gelişmiş ülkelerin açıkladığı yüzde 10-15 seviyelerinin çok altında yer alıyor.

İYA’nın dünya örneklerini gözeterek yaptığı tahminlerine göre, ekonomik zararları engellemek için sadece İstanbul’un 150 milyar TL kadar desteğe ihtiyacı var.

Nihat Narin’e göre, özel sektör desteklenirken ekonominin çok tahrip edilmemesi, işçi-işveren, üretici-tüketici, tedarikçi-alıcı, kredi veren-alan ilişkilerinin dengesi gözetilmesi ve şirketlerin işçi çıkarmasına, şirketlerin kapanmalarına engel olacak adımlar atılması şart. Narin, en çok etkilenen endüstrilere doğrudan desteklerin gözden geçirilmesini de çok önemsediğini belirtti.

‘’BU SÜREÇTE, MEDİKAL, GIDA, E‐TİCARET, HİJYEN VE BİLİŞİM SEKTÖRLERİNİN BÜYÜMESİ BEKLENİYOR.’’

BU SEKTÖRLER KENTİN EKONOMİSİNDE HAYATİ ÖNEM TAŞIYOR

Otomotiv, giyim, metal gibi ihraç kalemlerindeki olası düşüş ve İstanbul’un ana ihracat ülkeleri Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, İspanya’nın salgından en çok etkilenen ülkeler olduğu düşünüldüğünde, zorluklar kaçınılmaz gözüküyor.

İYA’nın, yapılan araştırmalar sonucunda derlediği analizlerini İstanbul Bülteni ile paylaşan Narin, OECD tahminine göre, Türkiye’de ekonomik aktivitenin yüzde 25’inin, salgın dolayısıyla durduğunun altını çizdi. Narin, kısıtlamalar sebebiyle ekonominin ciddi ölçüde küçülebileceğini söyledi.

İYA’nın paylaştığı diğer bilgiye göre, Uluslararası Para Fonu (IMF) Türkiye ekonomisi için 2020’de iyimser kabul edebileceğimiz yüzde 5 küçülme bekliyor. İstanbul ekonomisinin daha kötü etkilenebileceğinin de hesaplardan uzak tutulmaması gerektiğini belirten Narin, şu noktalara dikkat çekti:

“Önemli gelir kaynakları; turizm, eğlence, havacılık, eğitim ve inşaat durma noktasında. İstanbul’un ana ihraç ülkeleri, Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya ve İtalya’da ise büyük talep daralması var. Bu çerçevede, yaptığımız çalışmalara göre, turizm, eğlence, havacılık, denizcilik, inşaat, finansal hizmetler ve eğitim sektörleri zor bir dönemden geçebiliriz.”

‘’ZORDA OLAN YERLİ‐YABANCI ÖZEL SEKTÖRÜN YATIRIMLARININ DARALACAĞI DÜŞÜNÜLMEKTEDİR.’’

İYA İSTANBUL VİZYONUNDAN GERİ ADIM ATMIYOR

Bu senenin Şubat ayında kurulan İYA, yabancı yatırımcılar ile bir araya gelmeye ilk günden başladı. Aralarında ABD, İngiltere, Çin, İspanya, Japonya’nın bulunduğu yaklaşık 50 uluslararası şirket ile toplantılar yapan İYA, birçok ülke konsolosluğunun radarına girmiş durumda; ancak COVID-19 nedeniyle İYA’nın bu yoğun temposu şimdilik durdu.

İYA’nın, İstanbul için öncelik verdiği stratejik sektörleri; raylı hatlar, çevre, atık yönetimi, elektrikli metrobüs araçları, temiz enerji, deniz ulaşımının artırılması, elektrikli vapur, tersane modernizasyonu ve akıllı şehir altyapısı şeklinde sıralamak mümkün.

Pandemi nedeniyle yatırımcılar ile eskisi gibi yoğun tempoda görüşme imkanı bulamasa da İYA, yatırım almayı hedeflediği ülkeleri, ‘dünya çapında projeler yapan ülkeler’ olarak belirledi. Görüşme önceliği ilk olarak ABD, Almanya, Birleşik Arap Emirlikleri, İngiltere, Çin, Fransa, Hollanda, İsviçre, Japonya’da olurken, ikinci öncelik ise Avusturya, Danimarka, Finlandiya, İspanya, İsrail, İsveç, İtalya, Kore, Rusya, Suudi Arabistan, Finlandiya olarak belirlenmiş durumda.

İYA, 11 Mart’ta salgının ülkemizde de ortaya çıkmasının ardından, daha önce başlattığı Uluslararası girişimlere bir pencere daha açtı.

İstanbul’da pandeminin yayılmasının önlenmesi kapsamında Birleşmiş Milletler’e bağlı Dünya Sağlık Örgütü, Mülteciler Yüksek Komiserliği gibi uluslararası kuruluşların İBB’ye olabilecek katkıları üzerine görüşmeler başlattı. Aynı zamanda, Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası, Avrupa Kalkınma Bankası, Avrupa Altyapı ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Finans Kurumu (IFC) ve Çin’in büyük en büyük bankalarından olan ve İstanbul Merkezli ICBC ile temasa geçildi.

İYA’nın yaptığı değerlendirmeler sonucunda, COVID-19 salgınının uzaması halinde, İstanbul’un kent ekonomisi ve yatırım iklimi üzerine beklentiler şu yönde öngörüldü:

“Kamulaştırma, sektörlere nakit zengini firma ve fonların, zayıf düşmüş firmaları ele geçirmesi gözlemlenebilir. Küresel salgının olası iktisadi etkilerini hızla yönetebilmek için bir tedbir seti geliştirilmeli ve böylece, küresel salgına karşı doğru tedbirlerin zamanında ve cesaretle alınmasını kolaylaşmış olacak.”

İYA CEO’su Nihat Narin, COVID-19 pandemisinin İstanbul ekonomisine yönelik olası etkileri üzerine yaptığı değerlendirmeleri ise şöyle oldu:

“Son 10 yıldır her yıl yaklaşık 1 trilyon dolar gelişmekte olan ülkelere doğrudan yatırım olarak akmaktaydı. Ancak yaşanan bu gelişmeleri her yatırımcıyı daha tedbirli olmaya itecektir. Burada yatırımlardan ziyade hayatta kalabilmek öncelikli olacak işletmeler için. Uzun bir süre yatırım iştahından söz etmek mümkün olmayabilir.”

İstanbul Bülteni Mayıs 2020